Günlük hayatta çokça kullandığımız omuz eklemimiz humerus (kol kemiği), scapula (kürek kemiği), clavicula (köprücük kemiği),sternum (gögüs kemiği) olmak üzere dört eklem üzerine kurulmuş bir bina gibidir. Etrafı ligamanlar ve kaslarla döşenmiş bu muazzam yapı birden çok yöne hareket ederek günlük hayatımızda ki işlerimizi yapmamıza olanak sağlamaktadır.(Saç taramak,göz boyamak,su içmek,makyaj yapmak, sakal kesmek,yukarıya uzanmak vs …)
Akromioklavikular Eklem : Adından da anlaşılacağı üzere akromion ile claviculanın(köprücük kemiği) yaptığı eklemdir; hareketi az ve kısıtlıdır. İki kemiğin arasında, eklem uyumunu sağlamak üzere, kıkırdak yapıda bir disk mevcuttur. Eklemin stabilizasyonunu eklem kapsül, korakoid çıkıntı ve akromion arasındaki ligamanlar sağlar.
Sternoklavikular Eklem: Clavicula (Köprücük kemiği) ile sternum (göğüs kemiği) arasındaki eklemdir. Stabilizasyonunu etrafındaki ligamanlar sağlar. Bu ligamentler köprücük kemiğinin rotasyonunu da önler. Eklemin hemen arkasında büyük damar paketleri vardır. Çıkıklarında ve kırıklarında önemli sağlık sorunları ortaya çıkabilir.
Glenohumeral Eklem : Humerus (Kol kemiği) ile scapula (Kürek kemiği) arasındaki eklemdir.Top soket biçiminde, her yöne hareketi vardır. Scapulanın glenoid denilen yüzü ile humerusun başı arasındadır. Eklemin stabilizasyonunu ligamanlar ve çevre kaslar sağlar. Kolun birden çok yöne hareketli olması bu eklemin temel özelliğidir.
Scapulotorasik Eklem: Scapula (Kürek kemiği) ve toraks(göğüs kafesi ) arasındaki eklemdir. Kürek kemiği kaburgaların üzerine yerleşmiştir. Göğüs kafesi üzerinde kayarak hareket eder ve kolun hareketli olmasında rol oynar. Scapulanın yerinde kalması kasların dinamik gücü sayesinde olur.
Omuz eklemi karmaşık bir yapıya sahip olup statik ve dinamik yapıların kendi arasındaki uyumu bozulduğunda çeşitli semptomlar ortaya çıkmaktadır.Statik yapıları kemikler ve ligamanlar oluştururken dinamik yapıları kaslar oluşturur. Omuz ağrısına yol açan birden fazla neden söz konusudur. Bunların bir kısmı omuz eklemine ait bir sorunlarken bir kısmı ise bir başka bölgeden yansıyan sorunlardır.
-
Omuz Ekleminden Kaynaklanan Ağrılar
|
Rotatör Kılıf (Cuff) Sorunları |
Donuk Omuz |
Omuz Eklemi Artriti |
Subakromiyal Bursit |
Biceps Tendiniti Ve Yırtığı |
|
||||
|
||||
|
||||
|
İmpingement(Sıkışma Sendromu)
Omuzun döndürücü hareketlerini sağlayan kaslar ile kemik yapı arasındaki mesafenin daralması sonucunda omuzda ağrı ve hareket kısıtlılığı ile gözlenen bir tablodur.
Kollar yukarı kaldırılmış olarak uzun süreli çalışanlar, tekrarlayan fırlatma hareketleri yapanlarda uzun süreli omuz rotasyon işlemleri sonucunda, kaslarda ödem yada bursada şişme ile mesafe daralır. Bazı kişilerde kemik yapılarının farklı olması nedeni ile veya kireçlenme ile birlikte kemik ve eklem uçlarında oluşan kemiksi çıkıntılardan dolayı mesafede daralmaya neden olur.
Kolun kaldırılması, arkaya götürülmesi gibi aktivitelerde ağrı görülür. Hastalar ağrılı omuz üstüne yatamamaktan şikayetçidirler.
Tanı fizik muayene ile koyulur. Bunun yanında tedavide sıkışmanın düzeyi ve eşlik eden patolojileri incelemek gerekiyorsa MR tetkikine ihtiyaç duyulabilir.
Tedavisinde erken evrelerde nonsteroid antienflamatuar ilaçlar ve egzersiz tedavide yeterlidir. Orta düzeydeki hastalarda fizik tedaviye ihtiyaç duyulur. İleri evrelerde ve fizik muayenede kolunu kaldıramayan hastalar, ilaç ve egzersiz tedavisine yanıt vermeyen hastalar ve MR da rotatör manşet yırtığı ve/veya manşete sürten kemik çıkıntıları olan hastalarda cerrahi tedavi ,ameliyat sonrası fizik tedavi uygulanır.
Rotatör Kılıf (Cuff) Tendiniti
Gençlerde herhangi bir şeyi kontrolsüz olarak atma veya fırlatma sonrasında ortaya çıkar. Orta yaşlılarda sinsi bir ilerleyişle yavaş yavaş kendini belli eder. Bu durum bazen mesleki olabileceği gibi bazen de sportif bir travma sonrasında da oluşabilir. Hele alışkın olmadığı bir atma-fırlatma sporunu yapan kişilerde aniden ortaya çıkabilir. Gece ağrılı kolun üzerine yatamaz. Kolun yanlara ve omuzun sıkıştırılarak yukarı doğru çıkma hareketi aktif olarak becerilemez. Bu hareket ancak pasif olarak başkası tarafından yapılabilir. Daha önce omuz muayene bulguları içerisinde bahsedilen “ağrılı ark belirtisi” pozitiftir. Omuzun 70-120 dereceleri arasında ağrılı durum saptanır. Hekime başvurmak önemlidir.
Tedavisinde; başlangıç döneminde istirahat ve enflamasyon giderici ilaçlar (NSAİ) kullanılır. 2 hafta sonra azalma yoksa başta ultrason olmak üzere omuz eklemine derin ısıtıcı fizik tedavi uygulamaları ile tedavi etmek gerekir. Buna rağmen yanıt alınmazsa bu bölgeye lokal kortizon enjeksiyonu yapmak gerekir. İkiden fazla enjeksiyon yapılmaması ve 3 hafta aralıklarla yapılması ilkesine uyulduğu müddetçe önemli bir yan etki ortaya çıkmaz. Akut dönem geçtikten sonra eklem hareket açıklığını korumak hatta artırmak için bazı egzersizler yapılması gerekir. Döndürücü omuz kaslarını bir dirence karşı çalıştırarak güçlendirmek suretiyle ilerde olabilecek tekrarlamaların önüne geçilmiş olur.
Kalsifik Tendinit
Genelde 40 yaşını aşmış orta yaşlı kişilerde görülen ve nedeni tam olarak bilinmeyen bir omuz ağrısı nedenidir. Yıpranmış rotatör kılıf kirişleri üzerine kalsiyum kristalleri çöker. Bu dönemde omuzda hafif bir ağrı oluşur. Fakat kristaller yavaş yavaş peltemsi bir yapıya doğru dönüşmeleri sırasında çok şiddetli ağrılar başlar. Omuz hareketleri aşırı kısıtlanır. Bu maddenin tamamen sıvılaşıp kaybolmasına kadar ağrı şiddetini sürdürür. Bu durum zaman zaman tekrarlamalar gösterebilir. Atakların süresi değişkendir. 1 hafta kadar süreceği gibi aylarca sürdüğü de olur.
Tedavi; akut başlangıç döneminde kesin istirahat ve soğuk uygulamalar şeklinde iken sonraki dönemlerde fizik tedavi yöntemleri ve giderek artırılan egzersiz programları devreye girer. Hasta kendini iyi hissetse bile uzun süre kolu yukarıda tutacak hareketlerden kaçınmak gerekebilir
Rotatör Kılıf (Cuff) Yırtığı
50 yaşın üzerinde olan kişilerin kolu açık konumda iken omuzun üzerine düşmekle ortaya çıkar. Döndürücü kılıfta ortaya çıkan yırtık tam değilse “ağrılı ark testi” pozitiftir.
Tam yırtık durumunda, kolun yana açılması dış yana doğru dirseği bükülmesi ve kolun önden yukarı kaldırılması ortaya çıkan güçsüzlük nedeniyle oldukça zordur. Çok kez de yapılamaz. “Kol düşme testi” tipik olarak müspet çıkar. Direkt grafilerde eklem çevresinde yıpranma bulguları ve kemik çıkıntıları dikkati çeker. Bu yırtıkları takiben kısa zamanda kolda biseps tendonunda da yırtılmalar gelişebilmektedir. Yırtığın tam olmadığı durumlara diğer tendinitlerde olduğu gibi tedavi sürdürülür. Kortizon enjeksiyonları faydasızdır. Gençlerdeki travmatik yırtıklarda ameliyat düşünülmelidir.
Donuk Omuz
Omuz hareketlerinin büyük ölçüde kısıtlandığı bir hastalıktır. Omuzun hem aktif, hem de hekim tarafından yaptırılacak pasif hareketlerinin hepsi kısıtlanmıştır. Donuk omuzda pasif hareketlerin de sınırlanması onu döndürücü kılıf tendinitlerinden ayırt edilmesine yardımcı olur. Genelde orta yaş kadınlarda kolun uzun süre ağrı nedeniyle hareketsiz bırakılması sonucunda ortaya çıkar. Hareketsiz kaldıkça eklem içi yapışıklıklar oluşur ve giderek kısıtlılık daha da artar. Sonuçta eklem kapsülü kalınlaşır ve büzüşür. Hastalığın ilk dönemlerinde kolun en ufak bir hareketinde bile ortaya çıkan şiddetli ağrı vardır. Gece uykudan devamlı uyanmak ve kendine farklı bir pozisyon bulmakla geçen ıstıraplı geceler hastanın yaşam kalitesini ileri derecede bozar.
Zamanla ağrı azalır ve yerine omuz hareketlerinde kısıtlanma gelir. Elbisesini giyemeyen basit işlerini bile yapamamaktan şikayetçi çok sayıda hasta vardır. Bu hastalık bazen 1-2 yıl içinde kendiliğinden yavaş yavaş düzelmeye doğru gidebilir. Tedavi olarak eklemi hareketsiz bırakmamak esastır. Donuk omuzda egzersiz vazgeçilemez bir tedavi konumunu sürdürmektedir.
Omuz Eklemi Artriti
Omuz ağrısına neden olan çeşitli hastalıklar arasında iltihaplı romatizmalar, travmalar veya kireçlenmelerdir. Omuzda iltihaplı eklem romatizmalarına bağlı olarak tutulmalar olabilir. Romatoid artrit genelde eli sevmekle beraber bazı hastalarda omuzda da kendini gösterebilir. İltihabın olmadığı yıpranmalara bağlı omuz eklemi sorunlarına daha sıklıkla rastlanır. Buna kireçlenme(osteoartrit) denilir. Bazen travmalardan sonra omuz ekleminde yıpranma bulguları başlayabilir. Eklem hareketleri nispeten kısıtlı ve ağrılı olup hareketler sırasında eklemden kıtırdama sesleri duyulabilir. Çekilen omuz filmlerinde eklem aralığı daralmış ve bazı yıpranma bulguları görülebilir.
Romatoid artritte tutulum daha şiddetlidir. Eklem tamamen tahrip olabilir ve hareket olanağı kaybolabilir. Bu durumda tercih edilecek tedavi yöntemleri; ilaç tedavisi, lokal enjeksiyonlar, soğuk uygulamalar ve ekleme hareket imkanı verecek aktif egzersizlerdir. Aktif egzersizlerin yapılamadığı durumlarda aktif yardımlı veya pasif egzersizler yapılabilir. Kireçlenmeye bağlı omuz sorunlarında ekleme derin ısı verecek fizik tedavi uygulamaları yapılmalıdır. Çok nadiren omuz ekleminde “septik artrit“ denilen ciddi bir tablo söz konusu olabilir. Bu durum vücudun başka bir bölgesinden omuz eklemine enfeksiyon yayılması şeklinde gelişir. Hastanın ateşi yüksek genel durumu oldukça bozuktur. Eklem şiş çok ağrılı ve hareket etme imkanı yoktur.Genellikle hastanın direncinin düştüğü durumlarda ortaya çıkma olasılığı daha yüksektir. Eklemde hareket kısıtlılığı bırakma olasılığı oldukça yüksektir.
Subakromiyal Bursit
Omuz ekleminde bulunan subakromiyal bursa iltihaplanarak omuzda sıkışmaya yol açan ağrılı bir tablo oluşturur. Bu durum çevredeki tendonların sorunları kendisine yansıdığında olabileceği gibi bazen de dışarıdan gelen bir travma nedeniyle içinde sıvı artar, olağan eklem iltihabı bulguları ortaya çıkar. Omuzda şişlik, sıcaklık, kızarıklık, ağrı ve hareket kısıtlılığı gelişir. Omuz döndürücü kılıf tendon hastalıklarıyla karışabilir. Bu durumda hasta aktif olarak kolunu yana doğru kaldırmaz. Fakat pasif olarak hekim hastanın kolunu yana doğru ağrısız olarak kolayca kaldırılabilmesi gözden kaçırılmamalıdır.
Bursanın iltihaplanmasının akut döneminde hastada şiddetli ağrı ve hareket kısıtlılığı vardır. İşte bu akut dönemde; soğuk tatbiki, geçici istirahatlar, lokal enjeksiyon yapılması gerekir. Daha sonraki dönemde ise fizik tedavi ve egzersizler kalan sorunu çözebilecektir. Kronikleşmiş olgularda bu kese kalınlaşmış, sertleşmiş ve devamlı olarak sıkışıklık nedeni olmaya başlamışsa cerrahi tedavi kaçınılmazdır. Bu durumlarda kese olduğu gibi yerinden çıkartılır.
Biseps Tendiniti Ve Yırtığı
Nadiren tek başına görülür. Genellikle omuzda başlayan döndürücü kılıf tendonu sorunlarının hemen arkasından ortaya çıkar. Aniden ve ısınmadan fazla bir ağırlık kaldırmaya bağlı olarak meydana gelen vakalar bildirilmiştir. Bu gibi yırtıklarda kasın yer değiştirdiği ve pazı içerisinde enteresan bir boşluk ortaya çıktığı görülür.
Dirseğin bükülmesi hele bir dirence karşı bükülmesi imkansızdır. Kısmi yırtıklarda istirahat, ilaçlar, fizik tedavi giderek artırılan egzersizlerle tedavi yapılırken, travmatik nedenlerle genç hastalarda meydana gelen tam yırtıklarda cerrahi tedavi tercih edilmelidir.
2.Omuza Yansıyan Ağrılar
|
Boyun Fıtıkları (Servikal Disk Hernileri) |
|
Torasik Çıkış Sendromu (TOS) |
|
Polimiyalji Romatika |
|
Fibromiyalji |
|
Sistemik hastalıklar |
|
Tümörler |
Omuz bölgesine boyundan veya iç organlardan kaynaklanan çeşitli sorunlar yansıyabilir.
Kalp, göğüs kafesindeki komşuluk ilişkisi nedeniyle omuza doğru yansıyan ağrılara neden olabilmektedir. Ayrıca omuz eklemi ve çevresindeki kemik, kas ve bağlara ait tümörler veya başka bir organdan metastaz yoluyla yayılan kanserler gözden kaçırılmamalıdır.
Boyun Fıtıkları
Boyunda bulunan fıtık veya diğer bazı boyun sorunları sinir köklerine bası yaparak ağrının omuza doğru yayılmasını sağlayabilirler. Burada omuzda yansıyan bir ağrı olmakla beraber omuzda hareketlerde herhangi bir kısıtlanmanın olmaması nedeniyle kolayca ayırıcı teşhis yapılabilir
Torasik Çıkış Sendromu (TOS)
Kola doğru yayılan sinirlerin oluşturduğu sinir demetleri, köprücük altı atar ve toplardamarları göğüs kafesinden çıktığı olukta çeşitli nedenlerle sıkışmalarla karşı karşıya kalabilir. Omuzlarda ve kolda ağrı, ellerde bazen uyuşma ve hareket kusurları ortaya çıkabilir. Kollarda erken yorulma özellikle yukarıda çalışma sırasında çok belirgindir ve hasta böyle bir çalışmayı hiçbir şekilde gerçekleştiremez. Göğüs kafesinden çıkışta damar, sinir veya kasların sıkışmasına ait birbirinden farklı çeşitli yakınmalar görülebilir.
Polimiyalji Romatika
Yaşlı kadınlarda omuz ve kalça kuşağında ağrı, sabah tutuklukları, ileri derecede halsizlikle seyreden bir romatizmal hastalıktır. Kanda sedimentasyon hızının çok yüksek olması dikkat çekicidir. Romatoid artrit’le karışabilme olasılığına rağmen sabah tutukluğunun daha uzun sürmesi ve kortizonu ilaçlara kısa sürede mükemmel bir yanıt göstererek neredeyse tün bulguların ortadan kalkması nedeniyle ayırıcı tanısı kolaylaşmaktadır.
Fibromiyalji
Vücutta yaygın yaygın kas ağrıları, hassas ağrılı noktalar, uyku sorunları ve yorgunlukla karakterize bir hastalıktır. Hastanın iyi sorgulanması gerekir. Omuzda hafif düzeyde ağrı olmakla beraber hareketlerinde kısıtlılık olmaması nedeniyle ayırıcı tanısı pek zor olmaz.
Sistemik hastalıklar
Diyabet, yalancı gut, tiroid hastalıklarında omuzda çeşitli ağrılar görülebilir. Şüphesiz sistemik bulgular çok belirgin omuz sorunları daha siliktir. Omuz hareketleri kısıtlanması diyabete bağlı donuk omuz dışında pek karşımıza çıkmaz. Aynı şekilde kalp ve karın içinden gelen bir patolojilerde omuza yansıyan ağrılar olabilir.
Tümörler
Omuz bölgesinde bazen primer, bazen de metastatik bir tümöral kitleye bağlı omuz ağrıları olabilir. Böyle bir şüphede görüntüleme yöntemleri ve özellikle sintigrafi önemli ipuçları verecektir.